Süper taşıyıcı nedir?

                  Son zamanlarda adını sıkça duyduğumuz bir kavram var: Süper taşıyıcı.

                          

Geçenlerde MIT Technology Review sitesinde "What's a coronavirus superspreader" adlı bir yazı dikkatimi çekti.

Koronavirüs salgını hakkında gün geçtikçe daha fazla bilgi ediniyoruz. Virüs bulaşan bir kişi çevresindeki insanlara da kolaylıkla bu virüsü bulaştırabiliyor fakat bazılarımız bu virüsü çok fazla kişiye bulaştırabiliyoruz. İşte bu kişilerden bahsedeceğiz.

"Süper taşıyıcı" nedir?

Koronavirüsle enfekte olmuş bir kişinin, normalden çok daha fazla bulaştırıcılık özelliğinin olması diyebiliriz fakat süpertaşıyıcıların bu sıfatı alabilmesi için tek başlarına kaç kişiyi enfekte etmeleri gerektiği konusunda bir sınırlama da yoktur. Araştırmacıların koronavirüs yayılımıyla ilgili fikir birliğine vardıkları bir prensip var. 

Adı: "80 / 20 Pareto Prensibi". 

(Konuyla ilgili biraz daha özel bilgi için: https://www.investopedia.com/terms/p/paretoprinciple.asp)

Bu prensibi şöyle formülleştirebiliriz: Tüm sonuçların yüzde 80'i bu sonuçları doğuracak tüm nedenlerin yüzde 20'sinden kaynaklanır. Bu formülü Covid 19 salgınına uyarlayınca şu yorumu yapıyoruz: yeni vakaların yüzde 80'inin kaynağı, bulaştırma potansiyeli olan tüm taşıyıcı kişilerin yüzde 20'sinden oluşuyor. Bu da demek oluyor ki hastalığı yayan agresif olarak yayan bir azınlık var. 

100 tane yeni vaka var. 100 tane de taşıyıcı var. Bu yüz yeni vakanın 80 tanesine hastalığı bulaştıranlar, 100 taşıyıcı içindeki 20 kişidir. Diğer 80 taşıyıcı kişi ise kalan 20 vakanın kaynağı. Bu 20 taşıyıcı hastalığı çok agresif olarak çevresine yayıyor. Basitçe böyle açıklayabiliriz. Hastalığı işte böylesine yayan kişilere süper taşıyıcı diyoruz. Hong Kong'da yapılan araştırma bu rakamları desteklerken Çin'de yapılan başka bir araştırma daha da vahim olarak bu rakamın 80 / 10 yaklaştığını söylüyor. Yani 80 vakanın kaynağı 10 kişi oluyor. 

Aslında bu durum bizim çok yabancısı olduğumu bir durum değil. Hemen her gün haberlerde buna benzer şeyler duyuyoruz. Birkaç örnek verelim.

Sözcü, 12.05.2020: Haber Linki

Sputnik, 04.05.2020: Haber Linki

Sözcü, 03.06.2020: Haber Linki

Google ortamında arama yaparak sayısız haber bulabilirsiniz. Üstelik bu durum ülkemize özel değil tüm dünyada sayısız örneği olan bir durumdur. Örneğin medyamızda yine haber olan başka bir olay da İran'da bir kişinin 40 kişiye virüs bulaştırdığıydı. Çok örnek var. Bunların hepsi süper taşıyıcı. Dünyadan da çeşitli örneklere göz atalım. Washington'da bir koro provasında 52 kişiye bulaşıyor. Seul'deki bir kilise, hatırlayacağını gibi Güney Kore'deki enfeksiyonların çok büyük kısmının başlangıç konumuydu. Ürdün'de yapılan 350 davetlinin olduğu bir düğünde 76 kişiye koronavirüs bulaşmış. Ülkemizden ve dünyadan örnekler çoğaltılabilir. Başka örnek vermeye gerek yok.

Süper taşıyıcı kişilere bu özelliği veren biyolojik nedenlerin ne olduğu henüz belirsizliğini koruyor. Artmış viral yükleri ve normalden daha fazla virüs saçmaları belki bir neden olabilir.

Yukarıdaki haberlerde de gördüğümüz gibi Türkiye'de de çok fazla süper taşıyıcı var. Buna ek olarak bir de hayalet taşıyıcı denen, hiçbir semptom göstermeden virüsü taşıyanlar var. Bunların sayıları toplam vaka sayısının yüzde 30'u kadar. Bu iki tehlikeye karşı neler yapılabilir? Tüm epidemiyologların söylediği gibi havalandırması kötü olan kapalı alanlardan uzak durmak, kalabalık ortamlardan uzak durmak, yakın temastan kaçınmak. Açık havada oturmayı teşvik etmek ve herhangi bir iç mekan ortamında havalandırmayı en üst düzeye çıkarmak, odalar ve binalar içindeki insan sayısını sınırlamak ve bireyleri en az altı metre aralıklarla ayırmaya devam etmek de yapılması gerekenler arasındadır. Bunlar yapıldığı sürece, insanlar kendi sorumluluğunu bilip bu basit önlemleri aldığı sürece kendi kendimizi ve diğer insanları korumuş olacağız.

Sağlık, huzur ve mutluluk diliyorum.