İki Osmanlı Eczacısı Baba-Oğul Della Sudda'lar
Bitkilerle ilgili yazılara ara verip eczacılık tarihine dönmek istiyorum.
Bu yazıda size iki değerli Osmanlı eczacısını tanıtacağım.
Baba-oğul eczacı Della Sudda'lar...
Francesco Della Sudda ve Parlak Meslek Yaşamı
Francesco Della Sudda, Yunan adası olan Syros'tan gelmiş bir İtalyan ailenin çocuğu olarak 1814 yılında dünyaya geldi. Henüz 12 yaşındayken annesini kaybetti ve yaşamına Pera'da bulunan Sainte Marie Manastırı'nın yetimhanesinde devam etti, orada büyüdü. Eczacılık yaşamına 17 yaşındayken Maltepe Eczanesi'nde yardımcı eczacı olarak başladı ve 3 yıl sonra bu eczanenin baş eczacısı oldu.
Yıl 1837 olduğunda Osmanlı İmparatorluğu Hekimbaşı Abdülhak Molla tarafından Ordu Merkez Eczanesini yönetmek üzere görevlendirildi. Bu, gerçekten sorumluluk gerektiren bir görevdi ve zor bir işti ancak buna rağmen kendisi eğitimine devam ederek 1844 yılında Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'nin eczacılık bölümünden diploma aldı.
1849 yılında Beyoğlu'nda Grande Rue de Pera yani İstiklal Caddesi 159 numarada Grande Pharmacie yani Büyük Eczane'yi açtı. Della Suda adıyla ünlü olan bu eczane uzun yıllar hizmet verdi.
Francesco Della Sudda meslek yaşamı süresince yurtiçi ve yurtdışında birçok bilim topluluğu içerisinde bulunmuştur. Tıp Konseyi, Societe Imperiale de Medecine, Societe de Pharmacie de Constantinople, Societe de Pharmacie de Paris, Societe de Pharmacie de Londres, L'Academie Chirurgicale de Genes gibi. Osmanlı İmparatorluğu Mecidiye ve Osmaniye nişanları sahibidir. 1855'te Kırım Savaşı'ndaki hizmetleri nedeniyle Colonel (Bey) rütbesine yükseltilmiştir. 1859'da ise paşalığa getirilerek Faik Paşa adını aldı ve Osmanlı İmparatorluğu Orduları Merkez Eczanesi yöneticisi oldu.
Uluslararası sergilerde (1851 ve 1862 Londra, 1855 Paris) sunduğu Osmanlı ilaç koleksiyonları büyük ilgi çekti. 1855 Paris Uluslararası Sergisi'nde sunduğu ilaç koleksiyonunun Türkçe ve Fransızca bir kataloğunu yayımladı ve bu koleksiyonu Paris Eczacılık Yüksekokulu Farmakognozi Müzesi'ne armağan etti.
Francesco Della Suda parlak bir meslek yaşamının ardından İstanbul'da 1866 yılında vefat etti.
Osmanlı Eczacılarının Duayeni Faik Paşa Giorgio Della Sudda
Francesco Della Sudda'nın oğlu olan Giorgio Della Sudda 14 Aralık 1835'te Galata'da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Saint Benoit Kolejinde tamamladı. 1852 yılında Paris Eczacılık Yüksekokulu'nda eğitime başladı. 1855'te "L'Ammonium" hakkında hazırladığı ve Sultan Abdülmecid'e ithaf ettiği bitirme tezini başarıyla savunarak 20 yaşında birinci sınıf eczacı olarak mezun oldu.
Paris sivil hastaneleri internlik sınavını üçüncülükle kazandı ve ünlü organik kimya profesörleri Gerhardt ve Wurtz'un yanında çalıştı. Türkiye'ye döndükten sonra Mekteb-i Tıbbıye-i Şahane'ye binbaşı rütbesiyle Kimya ve Fenn-i İspençiyari (Galenik Farmasi) hocası olarak atandı. Daha sonra toksikoloji ve farmakoloji derslerini de verdi. Meslektaşı Pierre Apery, Revue Medico-Pharmaceutique'de onun için şöyle yazar: Fakültemizden mezun bütün çağdaş eczacı ve hekimler onun öğrencisi olmuştur.
Giorgio Della Sudda derslerinde öğrencileriyle iletişim kurmayı başaran bir hocaydı. Derslerini kişisel gözlemleriyle, konuyla ilgili esprili hikayeleriyle zenginleştirirdi. Bu yüzden öğrenciler derslerine büyük ilgi göstermişlerdir. Sınavlarda ise, hataları hoş gören ama bilgisizliği asla affetmeyen, adil ve sert bir yargıç olurdu.
1874'de Harbiye Nezareti Sağlık Meclisi üyesi ve Osmanlı İmparatorluğu Ordusu Eczacılık Bölümü müfettişi olarak atandı. Bu nedenle general rütbesine yükseltildi ve babası gibi o da Faik Paşa adını aldı. 1887'de askeri bir eczacının alabileceği en yüksek rütbe olan tümgeneralliğe getirildi.
Savunma Bakanlığı Merkez Ecza Deposu yöneticisi, Osmanlı İmparatorluğu Askeri ve Sivil Merkez Ecza Deposu yöneticisi, Osmanlı İmparatorluğu Askeri ve Sivil Merkez Eczanesi yöneticisi ve Osmanlı İmparatorluğu Eczanesi müfettişi olarak atandı. Aynı zamanda saray kimyageriydi. 1910'da Sultan V. Mehmed kendisini, saraya ve imparatorluğa yaptığı hizmetlerden dolayı Saray Eczanesi müfettişliğine atadı ve üzerinde kendi tuğrası bulunan altın bir saat hediye etti. Bu hediye sadakatinin, fedakarlığının ve ilminin ödülüydü.
Giorgio Della Sudda da babası gibi uluslararası sergilerde (Londra, Paris, Viyana, Philadelphia, Brüksel) ilaç koleksiyonlarıyla ülkesini temsil etti ve bu sergilerde çeşitli ödüller, onur diplomaları ve madalyalar kazandı. Legion d'Honneur Chevalier unvanı, ülkesinde Mecidiye nişanı ve başkanı olduğu Hilal-i Ahmer Cemiyeti nişanı sahibiydi. Osmanlı eczacılarının duayeni olan Faik Paşa Della Sudda 7 Ocak 1913'te İstanbul'da vefat etti.
Giorgio Della Sudda'nın Eczacılık Alanındaki Araştırmaları ve Yayınları
Giorgio Della Sudda, Paris Eczacılık Yüksekokulu'nda mezuniyet tezi olan "L'Ammonium"la başlayan bilimsel araştırmalarına eczacılığın değişik konularında devam etti ve bu çalışmalarını o dönemde İstanbul'da Fransızca yayımlanan bir tıp dergisi olan Gazete Medicale d'Orient'de yayınladı.
Osmanlı İmparatorluğu'nda kullanılan ilaçlarla ilgilenen ve hazırladığı ilaç koleksiyonlarıyla uluslararası sergilere katılan Giorgio Della Sudda'nın Osmanlı mahmudeleri (şifalı otlar) ve afyonları hakkında hazırladığı monografiler Paris'te yayımlanmıştı. Bitirme tezi de dahil olmak üzere hepsi Fransızca olarak yayımlanmış 20 yayını vardır. Bu yayınlardan ikisi meslektaşlarıyla (La Cava ve L. Fridman) yaptığı ortak çalışmalardır. Della Sudda, ayrıca "farmasötik kimya", "farmasötik preparatlarla yapılan katıştırmalar", "kaynak sularının analizi", "zehirlenme vakaları", "bitkisel ilaçlar" hakkında çalışmalar yaptı. Eczacılık mevzuatıyla da yakında ilgilendi; 1861 yılında yayımlanan eczacılıkla ilgili yönetmeliğin her maddesini tek tek alarak ne kadar gerekli olduğunu savundu. Üyesi olduğu Societe Imperiale de Medecine ve kurucusu olduğu Societe de Pharmacie de Constantinople'un periyodik toplantılarında tebliğler sundu, mesleğinin sorunlarını tartıştı. Osmanlı eczacılığına yaptığı hizmetler ve ilme yaptığı katkılar nedeniyle meslektaşları tarafından Societe de Pharmacie de Constantinople'un onursal başkanlığına seçildi. Della Sudda, Osmanlı İmparatorluğu tıp ve eczacılık camiasında görüşlerine ve bilgisine daima başvurulan, eczacılığın ve eczacıların daha ileriye gitmesi için çaba harcayan bir bilim adamı oldu.
Kişisel Düşüncelerim / Tartışma
Evet, bu iki değerli eczacı ile ilgili verebileceğim bilgiler bu kadar ancak bu kadarı bile bir meslek yaşamı için zaten çok dolu. Özellikle Giorgio Della Sudda'nın mesleğe bakış açısı çok yerinde. Neden mi? Çünkü mesleği bütüncül olarak ele almış. Hemen hemen her alanda çalışmalar yapmış ve kendini her alanda geliştirmiş. Yukarıda verilen bilgilere bakılırsa eczacılığın her dalında uzman olabilmiş. Bu düşünce benim de takip ettiğim bir düşüncedir. Tek bir alanda uzmanlaşmakla birlikte her eczacılık dalında asgari bir bilgi düzeyinde olma uğraşı vermek çok önemlidir. Bu düşünce tarzı gelecekte değerli çalışmalar ortaya koyabilmenin anahtarıdır. Entelektüel bilgi birikimi ile birlikte eczacılık mesleğinin ana dallarında da çok ciddi bir bilgi birikimi edinmiş olmak bu mesleğe karşı sorumluluğumuzdur. Bana göre, eczacı olmak demek sadece eczacılık diplomasına sahip olmak demek değildir. Della Sudda'lar gibi eczacıları tanımak, tanıtmak ve örnek almak bizler için önemli olmalıdır. Dünyada ve Türkiye'de çok değerli eczacılar yetişmiş, çok ciddi işler ortaya koymuşlardır. Bunları görüp yaptığımız işin ciddiyetine varmalıyız.
Della Sudda'ları saygı ve sevgi ile anıyorum.
Sağlıklı ve dolu bir yaşam diliyorum. Boşa harcanacak zamanımız yok. Olmamalı...
Bu yazıda size iki değerli Osmanlı eczacısını tanıtacağım.
Baba-oğul eczacı Della Sudda'lar...
Francesco Della Sudda
Francesco Della Sudda ve Parlak Meslek Yaşamı
Francesco Della Sudda, Yunan adası olan Syros'tan gelmiş bir İtalyan ailenin çocuğu olarak 1814 yılında dünyaya geldi. Henüz 12 yaşındayken annesini kaybetti ve yaşamına Pera'da bulunan Sainte Marie Manastırı'nın yetimhanesinde devam etti, orada büyüdü. Eczacılık yaşamına 17 yaşındayken Maltepe Eczanesi'nde yardımcı eczacı olarak başladı ve 3 yıl sonra bu eczanenin baş eczacısı oldu.
Yıl 1837 olduğunda Osmanlı İmparatorluğu Hekimbaşı Abdülhak Molla tarafından Ordu Merkez Eczanesini yönetmek üzere görevlendirildi. Bu, gerçekten sorumluluk gerektiren bir görevdi ve zor bir işti ancak buna rağmen kendisi eğitimine devam ederek 1844 yılında Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'nin eczacılık bölümünden diploma aldı.
1849 yılında Beyoğlu'nda Grande Rue de Pera yani İstiklal Caddesi 159 numarada Grande Pharmacie yani Büyük Eczane'yi açtı. Della Suda adıyla ünlü olan bu eczane uzun yıllar hizmet verdi.
Francesco Della Sudda meslek yaşamı süresince yurtiçi ve yurtdışında birçok bilim topluluğu içerisinde bulunmuştur. Tıp Konseyi, Societe Imperiale de Medecine, Societe de Pharmacie de Constantinople, Societe de Pharmacie de Paris, Societe de Pharmacie de Londres, L'Academie Chirurgicale de Genes gibi. Osmanlı İmparatorluğu Mecidiye ve Osmaniye nişanları sahibidir. 1855'te Kırım Savaşı'ndaki hizmetleri nedeniyle Colonel (Bey) rütbesine yükseltilmiştir. 1859'da ise paşalığa getirilerek Faik Paşa adını aldı ve Osmanlı İmparatorluğu Orduları Merkez Eczanesi yöneticisi oldu.
Uluslararası sergilerde (1851 ve 1862 Londra, 1855 Paris) sunduğu Osmanlı ilaç koleksiyonları büyük ilgi çekti. 1855 Paris Uluslararası Sergisi'nde sunduğu ilaç koleksiyonunun Türkçe ve Fransızca bir kataloğunu yayımladı ve bu koleksiyonu Paris Eczacılık Yüksekokulu Farmakognozi Müzesi'ne armağan etti.
Francesco Della Suda parlak bir meslek yaşamının ardından İstanbul'da 1866 yılında vefat etti.
Osmanlı Eczacılarının Duayeni Faik Paşa Giorgio Della Sudda
Francesco Della Sudda'nın oğlu olan Giorgio Della Sudda 14 Aralık 1835'te Galata'da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Saint Benoit Kolejinde tamamladı. 1852 yılında Paris Eczacılık Yüksekokulu'nda eğitime başladı. 1855'te "L'Ammonium" hakkında hazırladığı ve Sultan Abdülmecid'e ithaf ettiği bitirme tezini başarıyla savunarak 20 yaşında birinci sınıf eczacı olarak mezun oldu.
Paris sivil hastaneleri internlik sınavını üçüncülükle kazandı ve ünlü organik kimya profesörleri Gerhardt ve Wurtz'un yanında çalıştı. Türkiye'ye döndükten sonra Mekteb-i Tıbbıye-i Şahane'ye binbaşı rütbesiyle Kimya ve Fenn-i İspençiyari (Galenik Farmasi) hocası olarak atandı. Daha sonra toksikoloji ve farmakoloji derslerini de verdi. Meslektaşı Pierre Apery, Revue Medico-Pharmaceutique'de onun için şöyle yazar: Fakültemizden mezun bütün çağdaş eczacı ve hekimler onun öğrencisi olmuştur.
Giorgio Della Sudda derslerinde öğrencileriyle iletişim kurmayı başaran bir hocaydı. Derslerini kişisel gözlemleriyle, konuyla ilgili esprili hikayeleriyle zenginleştirirdi. Bu yüzden öğrenciler derslerine büyük ilgi göstermişlerdir. Sınavlarda ise, hataları hoş gören ama bilgisizliği asla affetmeyen, adil ve sert bir yargıç olurdu.
1874'de Harbiye Nezareti Sağlık Meclisi üyesi ve Osmanlı İmparatorluğu Ordusu Eczacılık Bölümü müfettişi olarak atandı. Bu nedenle general rütbesine yükseltildi ve babası gibi o da Faik Paşa adını aldı. 1887'de askeri bir eczacının alabileceği en yüksek rütbe olan tümgeneralliğe getirildi.
Savunma Bakanlığı Merkez Ecza Deposu yöneticisi, Osmanlı İmparatorluğu Askeri ve Sivil Merkez Ecza Deposu yöneticisi, Osmanlı İmparatorluğu Askeri ve Sivil Merkez Eczanesi yöneticisi ve Osmanlı İmparatorluğu Eczanesi müfettişi olarak atandı. Aynı zamanda saray kimyageriydi. 1910'da Sultan V. Mehmed kendisini, saraya ve imparatorluğa yaptığı hizmetlerden dolayı Saray Eczanesi müfettişliğine atadı ve üzerinde kendi tuğrası bulunan altın bir saat hediye etti. Bu hediye sadakatinin, fedakarlığının ve ilminin ödülüydü.
Giorgio Della Sudda da babası gibi uluslararası sergilerde (Londra, Paris, Viyana, Philadelphia, Brüksel) ilaç koleksiyonlarıyla ülkesini temsil etti ve bu sergilerde çeşitli ödüller, onur diplomaları ve madalyalar kazandı. Legion d'Honneur Chevalier unvanı, ülkesinde Mecidiye nişanı ve başkanı olduğu Hilal-i Ahmer Cemiyeti nişanı sahibiydi. Osmanlı eczacılarının duayeni olan Faik Paşa Della Sudda 7 Ocak 1913'te İstanbul'da vefat etti.
Giorgio Della Sudda'nın Eczacılık Alanındaki Araştırmaları ve Yayınları
Giorgio Della Sudda, Paris Eczacılık Yüksekokulu'nda mezuniyet tezi olan "L'Ammonium"la başlayan bilimsel araştırmalarına eczacılığın değişik konularında devam etti ve bu çalışmalarını o dönemde İstanbul'da Fransızca yayımlanan bir tıp dergisi olan Gazete Medicale d'Orient'de yayınladı.
Osmanlı İmparatorluğu'nda kullanılan ilaçlarla ilgilenen ve hazırladığı ilaç koleksiyonlarıyla uluslararası sergilere katılan Giorgio Della Sudda'nın Osmanlı mahmudeleri (şifalı otlar) ve afyonları hakkında hazırladığı monografiler Paris'te yayımlanmıştı. Bitirme tezi de dahil olmak üzere hepsi Fransızca olarak yayımlanmış 20 yayını vardır. Bu yayınlardan ikisi meslektaşlarıyla (La Cava ve L. Fridman) yaptığı ortak çalışmalardır. Della Sudda, ayrıca "farmasötik kimya", "farmasötik preparatlarla yapılan katıştırmalar", "kaynak sularının analizi", "zehirlenme vakaları", "bitkisel ilaçlar" hakkında çalışmalar yaptı. Eczacılık mevzuatıyla da yakında ilgilendi; 1861 yılında yayımlanan eczacılıkla ilgili yönetmeliğin her maddesini tek tek alarak ne kadar gerekli olduğunu savundu. Üyesi olduğu Societe Imperiale de Medecine ve kurucusu olduğu Societe de Pharmacie de Constantinople'un periyodik toplantılarında tebliğler sundu, mesleğinin sorunlarını tartıştı. Osmanlı eczacılığına yaptığı hizmetler ve ilme yaptığı katkılar nedeniyle meslektaşları tarafından Societe de Pharmacie de Constantinople'un onursal başkanlığına seçildi. Della Sudda, Osmanlı İmparatorluğu tıp ve eczacılık camiasında görüşlerine ve bilgisine daima başvurulan, eczacılığın ve eczacıların daha ileriye gitmesi için çaba harcayan bir bilim adamı oldu.
Kişisel Düşüncelerim / Tartışma
Evet, bu iki değerli eczacı ile ilgili verebileceğim bilgiler bu kadar ancak bu kadarı bile bir meslek yaşamı için zaten çok dolu. Özellikle Giorgio Della Sudda'nın mesleğe bakış açısı çok yerinde. Neden mi? Çünkü mesleği bütüncül olarak ele almış. Hemen hemen her alanda çalışmalar yapmış ve kendini her alanda geliştirmiş. Yukarıda verilen bilgilere bakılırsa eczacılığın her dalında uzman olabilmiş. Bu düşünce benim de takip ettiğim bir düşüncedir. Tek bir alanda uzmanlaşmakla birlikte her eczacılık dalında asgari bir bilgi düzeyinde olma uğraşı vermek çok önemlidir. Bu düşünce tarzı gelecekte değerli çalışmalar ortaya koyabilmenin anahtarıdır. Entelektüel bilgi birikimi ile birlikte eczacılık mesleğinin ana dallarında da çok ciddi bir bilgi birikimi edinmiş olmak bu mesleğe karşı sorumluluğumuzdur. Bana göre, eczacı olmak demek sadece eczacılık diplomasına sahip olmak demek değildir. Della Sudda'lar gibi eczacıları tanımak, tanıtmak ve örnek almak bizler için önemli olmalıdır. Dünyada ve Türkiye'de çok değerli eczacılar yetişmiş, çok ciddi işler ortaya koymuşlardır. Bunları görüp yaptığımız işin ciddiyetine varmalıyız.
Della Sudda'ları saygı ve sevgi ile anıyorum.
Sağlıklı ve dolu bir yaşam diliyorum. Boşa harcanacak zamanımız yok. Olmamalı...
Ecz. Fadıl Kaan KURAN
Merhaba, çok güzel bir bilgilendirme. Faik Paşa'nin ödül kazanan koleksiyonu Fransa'ya vermesi üzücü. Oğlunun ve kendisinin Osmanlı adına aldığı ödül ve madalyalar nerede sergileniyor acaba? Oğlunun koleksiyonları Türkiye'de mi?
YanıtlaSil